Bio
Johan Doesburg
Geboren in Den Haag op 12 mei 1955 en gestorven in Den Haag op 24 januari 2025.
Hij regisseerde in totaal 76 voorstellingen tot 2025!
Hij volgde het r.k. Thomas More College in Den Haag. Na de Pedagogische Academie studeerde hij enkele jaren pedagogiek aan de RUL (Rijks Universiteit Leiden) tot zijn 24e.
Op zijn 20e, tijdens de PA, besloot hij 3 selectie cursussen bij de toneelscholen in A'dam, Arnhem en Maastricht te volgen. In Arnhem was hij niet links genoeg, Amsterdam sloeg hij de oriëntatiecursus over en deed de monoloog van de wachter van Aischylos (met bezemsteel) en men raadde Johan aan toch deze cursus eerst te doen. In Maastricht was hij bang dat hij niet door de technische keuring zou komen, maar dat was geen probleem: fluiten, klappen, ritmiek en zingen ging prima. Johan haakte zelf af omdat hij geen zin had in psychologiseren. Zijn intentie was niet om persé acteur te worden. Maastricht wilde hem wel houden, maar hij was er nog niet aan toe... 'het gewroet in zijn ziel'.
Tijdens de PA werkte hij een jaar lang op zondag in de psychiatrische inrichting Rozenburg. Tijdens de studie aan de RUL was hij ook part-time taxichauffeur. Daarna werkte hij twee jaar voor het ministerie van onderwijs (directie vo werkende jongeren en leerlingwezen) en begon hij een studie MO Nederlands. Aansluitend, op zijn 22e werd hij onderwijzer, hij belandde twee jaar voor de klas in het Lager Beroeps Onderwijs (Vlietschool Voorburg - 270 leerlingen / 11 klassen).
Bij het onderwijs moest hij eruit; 'last in first out'. Met 90% uitkering begon zijn leven aan het Groenewegje 99 en deed hij de selectiecursus Toneelschool Amsterdam afdeling regie.
In 1983 startte hij met de theaterschool en hij studeerde in 1988 af van de regieopleiding van de Amsterdamse Toneelschool. Tijdens deze studie werkte hij aan een improvisatie project in de jeugdgevangenis De Sprang in Scheveningen.
Zijn beoogde afstudeervoorstelling Het vuil, de stad en de dood van Rainer Werner Fassbinder in 1987 veroorzaakte veel ophef, onder meer doordat acteur Jules Croiset naar aanleiding van deze voorstelling zijn eigen ontvoering ensceneerde. Fred van der Hilst bij Lantaren Venster in Rotterdam gaf Johan de ruimte het stuk te spelen, nadat Frascati de deur dicht hield. Het stuk werd 1 keer gespeeld met de helft voor-en de helft tegenstanders. Het bleef bij deze ene voorstelling. Uiteindelijk studeerde hij af met Bedrog van Harold Pinter.
Tussen 1988 en 1994 werkte Doesburg bij onder meer Teneeter en Toneelgroep Amsterdam. In 1993 maakte Doesburg zijn eerste voorstelling bij Het Nationale Toneel, Decadence van Steven Berkoff. Een jaar later trad hij bij dit gezelschap aan als artistiek directeur, een functie die hij in 2011 zou overdragen aan Theu Boermans. In 2015 is Genesis zijn afscheidsvoorstelling bij het Haagse gezelschap.
Bij het Nationale Toneel regisseerde Doesburg talloze klassieke en moderne toneelwerken, zoals Hamlet (William Shakespeare, 1988), Blasted (Sarah Kane, 1999), King Lear (Shakespeare, 2001), en boekbewerkingen zoals Elementaire Deeltjes (naar de gelijknamige roman van Michel Houellebecq, 2005) en Tirza (naar de roman van Arnon Grünberg, 2010). Hij werkte met vormgevers zoals Andre Joosten (toneelbeeld), Tom Schenk (toneelbeeld) en Reinier Tweebeeke (licht). Met Dorien de Jonge (kostuums), Betsy Torenbos (choreograaf, video, dans), Harry de Wit (componist/geluidskunstenaar) en veelvuldig met regie-assistent Marjolein Polman en productieleider Fred van de Schilde. Hij werkte nauw samen met de vertalers Frank Albers en Marcel Otten. Hij werkte met enige regelmaat met actrice Ariane Schluter (Mystiek Lichaam, Strange Interlude, 06, Demonen, Medea, Phèdre) / 2003 Nominatie Theo d'Or voor Beste Vrouwelijke Hoofdrol in Strange Interlude & in 2009 nominatie Theo d'Or voor Beste Vrouwelijke Hoofdrol in Medea.
Doesburg zijn regies kenmerken zich door een nauwgezette choreografie, snel gemonteerde scènes, minimalistische scenografie en een zwart-humoristische blik op de menselijke tragiek. Doesburg nam in 2015 afscheid van het NT met het stuk Genesis. Hij werd bij zijn afscheid benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Daarna was hij werkzaam in de vrije sector bij DeLaMar met Venus, Hummelinck Stuurman met Wie is er bang voor Virginia Woolf, Achter het Huis, Een Goed Mens. Bij Senf Theaterproducties maakte hij Judas. En Gif bij Kobra Theaterproducties in 2022.
Prijzen en nominaties
De voorstellingen van Johan Doesburg zijn verscheidene keren genomineerd voor de Toneel Publieksprijs, een prijs die hij ook meerdere keren won. Acteurs in zijn voorstellingen werden veelvuldig genomineerd voor een Louis d’Or en Theo d'Or of wonnen deze. In 2015 ontving hij voor Genesis de Prijs van de Kritiek en de Regieprijs van de VSCD. Doesburg nam in 2015 afscheid van het NT met het stuk Genesis. Hij werd bij zijn afscheid benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
Documentaire De Witte Raaf in 2030
Johan Doesburg werd veelvuldig geïnterviewd in zijn leven. Met name zijn partner Betsy Torenbos stelde hem regelmatig vragen voor de camera. In 2016 na zijn diagnose longkanker en ook in 2025 vlakvoor zijn dood vertelde hij over de Fassbinder-affaire, zijn kindertijd en de thema's in zijn toneelstukken. Torenbos zal de komende jaren de jonge generaties acteurs van Altstadt Rotterdam, die met Johan in zijn 3 laatste producties werkten, vragen wat voor invloed hij op hen heeft gehad.
Privé
Johan Doesburg koos 24 januari jl. voor euthanasie, als gevolg van nierfalen.
De longkanker, die in najaar 2015 werd ontdekt, overleefde hij na behandelingen als 'een witte raaf'. Hij was getrouwd met danseres en theatermaker Betsy Torenbos van oktober 1998 tot en met 2005. Ze trouwden voor de tweede keer in februari 2015 en woonden op het Groenewegje in Den Haag samen met hun zoon Lodewijk tot Johan zijn moment van overlijden.
Hij regisseerde in totaal 76 voorstellingen tot 2025!
Hij volgde het r.k. Thomas More College in Den Haag. Na de Pedagogische Academie studeerde hij enkele jaren pedagogiek aan de RUL (Rijks Universiteit Leiden) tot zijn 24e.
Op zijn 20e, tijdens de PA, besloot hij 3 selectie cursussen bij de toneelscholen in A'dam, Arnhem en Maastricht te volgen. In Arnhem was hij niet links genoeg, Amsterdam sloeg hij de oriëntatiecursus over en deed de monoloog van de wachter van Aischylos (met bezemsteel) en men raadde Johan aan toch deze cursus eerst te doen. In Maastricht was hij bang dat hij niet door de technische keuring zou komen, maar dat was geen probleem: fluiten, klappen, ritmiek en zingen ging prima. Johan haakte zelf af omdat hij geen zin had in psychologiseren. Zijn intentie was niet om persé acteur te worden. Maastricht wilde hem wel houden, maar hij was er nog niet aan toe... 'het gewroet in zijn ziel'.
Tijdens de PA werkte hij een jaar lang op zondag in de psychiatrische inrichting Rozenburg. Tijdens de studie aan de RUL was hij ook part-time taxichauffeur. Daarna werkte hij twee jaar voor het ministerie van onderwijs (directie vo werkende jongeren en leerlingwezen) en begon hij een studie MO Nederlands. Aansluitend, op zijn 22e werd hij onderwijzer, hij belandde twee jaar voor de klas in het Lager Beroeps Onderwijs (Vlietschool Voorburg - 270 leerlingen / 11 klassen).
Bij het onderwijs moest hij eruit; 'last in first out'. Met 90% uitkering begon zijn leven aan het Groenewegje 99 en deed hij de selectiecursus Toneelschool Amsterdam afdeling regie.
In 1983 startte hij met de theaterschool en hij studeerde in 1988 af van de regieopleiding van de Amsterdamse Toneelschool. Tijdens deze studie werkte hij aan een improvisatie project in de jeugdgevangenis De Sprang in Scheveningen.
Zijn beoogde afstudeervoorstelling Het vuil, de stad en de dood van Rainer Werner Fassbinder in 1987 veroorzaakte veel ophef, onder meer doordat acteur Jules Croiset naar aanleiding van deze voorstelling zijn eigen ontvoering ensceneerde. Fred van der Hilst bij Lantaren Venster in Rotterdam gaf Johan de ruimte het stuk te spelen, nadat Frascati de deur dicht hield. Het stuk werd 1 keer gespeeld met de helft voor-en de helft tegenstanders. Het bleef bij deze ene voorstelling. Uiteindelijk studeerde hij af met Bedrog van Harold Pinter.
Tussen 1988 en 1994 werkte Doesburg bij onder meer Teneeter en Toneelgroep Amsterdam. In 1993 maakte Doesburg zijn eerste voorstelling bij Het Nationale Toneel, Decadence van Steven Berkoff. Een jaar later trad hij bij dit gezelschap aan als artistiek directeur, een functie die hij in 2011 zou overdragen aan Theu Boermans. In 2015 is Genesis zijn afscheidsvoorstelling bij het Haagse gezelschap.
Bij het Nationale Toneel regisseerde Doesburg talloze klassieke en moderne toneelwerken, zoals Hamlet (William Shakespeare, 1988), Blasted (Sarah Kane, 1999), King Lear (Shakespeare, 2001), en boekbewerkingen zoals Elementaire Deeltjes (naar de gelijknamige roman van Michel Houellebecq, 2005) en Tirza (naar de roman van Arnon Grünberg, 2010). Hij werkte met vormgevers zoals Andre Joosten (toneelbeeld), Tom Schenk (toneelbeeld) en Reinier Tweebeeke (licht). Met Dorien de Jonge (kostuums), Betsy Torenbos (choreograaf, video, dans), Harry de Wit (componist/geluidskunstenaar) en veelvuldig met regie-assistent Marjolein Polman en productieleider Fred van de Schilde. Hij werkte nauw samen met de vertalers Frank Albers en Marcel Otten. Hij werkte met enige regelmaat met actrice Ariane Schluter (Mystiek Lichaam, Strange Interlude, 06, Demonen, Medea, Phèdre) / 2003 Nominatie Theo d'Or voor Beste Vrouwelijke Hoofdrol in Strange Interlude & in 2009 nominatie Theo d'Or voor Beste Vrouwelijke Hoofdrol in Medea.
Doesburg zijn regies kenmerken zich door een nauwgezette choreografie, snel gemonteerde scènes, minimalistische scenografie en een zwart-humoristische blik op de menselijke tragiek. Doesburg nam in 2015 afscheid van het NT met het stuk Genesis. Hij werd bij zijn afscheid benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Daarna was hij werkzaam in de vrije sector bij DeLaMar met Venus, Hummelinck Stuurman met Wie is er bang voor Virginia Woolf, Achter het Huis, Een Goed Mens. Bij Senf Theaterproducties maakte hij Judas. En Gif bij Kobra Theaterproducties in 2022.
Prijzen en nominaties
De voorstellingen van Johan Doesburg zijn verscheidene keren genomineerd voor de Toneel Publieksprijs, een prijs die hij ook meerdere keren won. Acteurs in zijn voorstellingen werden veelvuldig genomineerd voor een Louis d’Or en Theo d'Or of wonnen deze. In 2015 ontving hij voor Genesis de Prijs van de Kritiek en de Regieprijs van de VSCD. Doesburg nam in 2015 afscheid van het NT met het stuk Genesis. Hij werd bij zijn afscheid benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
Documentaire De Witte Raaf in 2030
Johan Doesburg werd veelvuldig geïnterviewd in zijn leven. Met name zijn partner Betsy Torenbos stelde hem regelmatig vragen voor de camera. In 2016 na zijn diagnose longkanker en ook in 2025 vlakvoor zijn dood vertelde hij over de Fassbinder-affaire, zijn kindertijd en de thema's in zijn toneelstukken. Torenbos zal de komende jaren de jonge generaties acteurs van Altstadt Rotterdam, die met Johan in zijn 3 laatste producties werkten, vragen wat voor invloed hij op hen heeft gehad.
Privé
Johan Doesburg koos 24 januari jl. voor euthanasie, als gevolg van nierfalen.
De longkanker, die in najaar 2015 werd ontdekt, overleefde hij na behandelingen als 'een witte raaf'. Hij was getrouwd met danseres en theatermaker Betsy Torenbos van oktober 1998 tot en met 2005. Ze trouwden voor de tweede keer in februari 2015 en woonden op het Groenewegje in Den Haag samen met hun zoon Lodewijk tot Johan zijn moment van overlijden.
Hamlet
Hamlet Shakespeare's klassieker met in de titelrol Gijs Scholten van Aschat, die eigenlijk al te oud was voor de opstandige puber, maar middelpunt werd in een gestileerde, strakke voorstelling, die zich afspeelde in een grote bak met zwart grind. Beeld Pan Sok
Decadence
Decadence van Steven Berkoff. Virtuoos acteren van Gijs Scholten van Aschat en Jacqueline Blom in genadeloze satire op de Engelse upperclass.
Fassbinder Affaire
Het vuil, de stad en de dood van Rainer Werner Fassbinder.
Zijn beoogde afstudeervoorstelling Het vuil, de stad en de dood van Rainer Werner Fassbinder veroorzaakte veel ophef, onder meer doordat acteur Jules Croiset naar aanleiding van deze voorstelling zijn eigen ontvoering ensceneerde. Johan Doesburg en Rabbijn Soetendorp werden al snel door de media als tegenstanders neergezet.
Aanvankelijk in 1988 vanwege vermeend antisemitisme afgelast, theater Frascati durfde het niet aan. Fred van der Hilst in Rotterdam Lantaren-Venster wel, maar het kon uiteindelijk maar 1 keer gespeeld worden met 50% 50% voor- en tegenstanders in besloten setting.
In 2002 werd het alsnog opgevoerd bij Het Nationale Toneel.
Kester Freriks spreekt hierover in het NRC; in memoriam over Johan Doesburg op 25 januari 2025.
Knop
Op de foto zijn demonstranten te zien die in 1987 demonstreerden tegen de opvoering van het stuk. Beeld anp
Zijn beoogde afstudeervoorstelling Het vuil, de stad en de dood van Rainer Werner Fassbinder veroorzaakte veel ophef, onder meer doordat acteur Jules Croiset naar aanleiding van deze voorstelling zijn eigen ontvoering ensceneerde. Johan Doesburg en Rabbijn Soetendorp werden al snel door de media als tegenstanders neergezet.
Aanvankelijk in 1988 vanwege vermeend antisemitisme afgelast, theater Frascati durfde het niet aan. Fred van der Hilst in Rotterdam Lantaren-Venster wel, maar het kon uiteindelijk maar 1 keer gespeeld worden met 50% 50% voor- en tegenstanders in besloten setting.
In 2002 werd het alsnog opgevoerd bij Het Nationale Toneel.
Kester Freriks spreekt hierover in het NRC; in memoriam over Johan Doesburg op 25 januari 2025.
Knop
Op de foto zijn demonstranten te zien die in 1987 demonstreerden tegen de opvoering van het stuk. Beeld anp
Mystiek Lichaam
Mystiek Lichaam
Gelaagde en hartverscheurende (en volgens sommigen antisemitische) roman van Frans Kellendonk werd groots theater. Met glansrollen van Hans Croiset en Jeroen Willems, verstrengeld in een getroebleerde vader-zoon-relatie. Beeld Pan Sok: Ariane Schluter en Jeroen Willems
Gelaagde en hartverscheurende (en volgens sommigen antisemitische) roman van Frans Kellendonk werd groots theater. Met glansrollen van Hans Croiset en Jeroen Willems, verstrengeld in een getroebleerde vader-zoon-relatie. Beeld Pan Sok: Ariane Schluter en Jeroen Willems
Mein Kampf
Mein Kampf van Georg Tabori. Over Hitlers studentenjaren op een Weense kunstacademie; met Pierre Bokma als op hol geslagen student. Beeld Kees de Graaff
Het Huis van Bernarda Alba
Het huis van Bernarda Alba van Federico Garcia Lorca. Familietragedie gespeeld als een danse macabre, met huiveringwekkende Anne-Wil Blankers als ongenaakbare mater familias.
De Prooi
De Prooi naar het boek van Jeroen Smit.
Mark Rietman als stoïcijnse ABN Amro-topman Rijkman Groenink in dé grote publiekshit van het Nationale Toneel in de afgelopen jaren. Beeld Carli Hermès
Mark Rietman als stoïcijnse ABN Amro-topman Rijkman Groenink in dé grote publiekshit van het Nationale Toneel in de afgelopen jaren. Beeld Carli Hermès
